Co to jest wypalenie zawodowe?
Wypalenie zawodowe to stan psychiczny charakteryzujący się chronicznym uczuciem wykończenia, frustracji, bezradności oraz utraty motywacji związanej z pracą. Osoby doświadczające wypalenia zawodowego często odczuwają spadek zaangażowania w wykonywane obowiązki, poczucie cynizmu wobec pracy, a także obniżenie efektywności zawodowej.
W dzisiejszym dynamicznym środowisku coraz więcej osób boryka się z objawami wypalenia zawodowego. Presja, stres i rosnące oczekiwania sprawiają, że nasza motywacja spada, a utrzymanie równowagi pomiędzy pracą a życiem prywatnym staje się coraz trudniejsze. Ważne jest zauważenie objawów wypalenia zawodowego i podjęcie działań mających na celu złagodzenie jego objawów. Mogą one obejmować zmiany w stylu życia, szukanie wsparcia psychologicznego, oraz ewentualne dostosowanie warunków pracy.
Lepiej zapobiegać niż leczyć
Aby zapobiegać wypaleniu zawodowemu, warto zadbać o aktywności, które służą utrzymaniu dobrostanu psychicznego. Autorzy artykułu zatytułowanego „The Healthy Mind Platter” (w wolnym tłumaczeniu „Dieta Dla Zdrowia Psychicznego”) zwracają uwagę na to, że wciąż niewiele osób zdaje sobie sprawę z konsekwencji, jakie niezdrowe nawyki mają dla naszego zdrowia psychicznego, a należą do nich ogromne straty w produktywności, wyczerpanie, stres oraz wypalenie zawodowe.
Według autorów kluczowe dla utrzymania tytułowej diety zdrowia psychicznego jest 7 składników – sen, zabawa, wyciszenie, refleksja, relacje, ćwiczenia fizyczne i skupienie. Przyjrzyjmy się każdemu z nich z osobna.
Sen
Sen jest podstawowym procesem służącym regeneracji biologicznej. Znamy jego dobroczynny wpływ na ogólny stan zdrowia, ale co ciekawe, uważa się, że sen jest ważniejszy dla umysłu niż dla ciała. Jest tak, ponieważ sen jest stanem wysokiej aktywności naszego mózgu – ma on wtedy szansę przeprowadzić procesy poznawcze, takie jak konsolidacja pamięci, integracja semantyczna, uczenie się czy przetwarzanie emocji. Dorosły człowiek potrzebuje średnio 8 godzin snu dziennie (choć zapotrzebowanie jest kwestią indywidualną i waha się od 4 do 12 godzin dziennie). Warto dbać o jego higienę, gdyż przewlekły niedobór snu może prowadzić nawet do depresji.
Zabawa
W dorosłym życiu bywa spychana na dalszy plan ze względu na codzienne obowiązki, a w skrajnych przypadkach uznawana za infantylną i zbędną. Jednak najnowsze badania dowodzą, że zabawa zwiększa naszą kreatywność, zdolność do wprowadzania zmian, dostosowywania się i radzenia sobie ze zmieniającymi się okolicznościami. Dzięki zabawie można obniżyć poziom odczuwanego lęku, odbudować poczucie kontroli oraz podtrzymywać więzi społeczne. Warto podkreślić, że zabawa nie powinna opierać się na szkodliwych nawykach, takich jak regularne picie alkoholu. Można ją praktykować, np. wychodząc potańczyć ze znajomymi lub grając w gry planszowe.
Wyciszenie
Wyciszenie jest rozumiane jako celowy brak zamiaru i świadome zaangażowanie się w nierobienie niczego konkretnego. Podczas wyciszenia nie chodzi o podejmowanie żadnej czynności, a jedynie o „bycie” w danej chwili. To niezbyt pożądana aktywność, bo dla wielu jest uważana za lenistwo, przez co zostaje odrzucona. Warto jednak pamiętać, że przynosi ona wiele korzyści. Regularnie praktykowane wyciszenie umożliwia proces zwany integracją – połączeniem zróżnicowanych elementów naszych rozbieganych myśli. To wpływa na podejmowanie lepszych, bardziej świadomych decyzji bazujących na naszych doświadczeniach, a także nowo powstałych spostrzeżeniach na temat rzeczywistości.
Refleksja
Przeciwnie do wyciszenia – refleksja jest rozumiana jako rodzaj świadomej, skupionej uwagi na swoim wewnętrznym życiu, tu i teraz. Podczas refleksji dostrzegamy swoje intencje oraz wysłuchujemy naszej świadomości, co rozwija umiejętność trwania w doświadczeniu. Oprócz tego poprawiają się zdolności poznawcze (skupienie, nabieranie perspektywy), emocjonalne (samokontrola, radzenie sobie ze stresem) i społeczne (współczucie i empatia).
Relacje
Relacje stanowią fundament naszego poczucia bezpieczeństwa już od pierwszych chwil życia. Badania wskazują na to, że utrzymywanie relacji społecznych jest czynnikiem mającym wpływ na dobre samopoczucie. Satysfakcjonujące relacje wiążą się z pozytywnym nastawieniem do życia, elastyczną aktywacją autonomiczną w obliczu wyzwań psychologicznych i skuteczniejszymi zachowaniami regeneracyjnymi. Z kolei samotne osoby mogą doświadczać wyższego poziomu odczuwanego stresu, reagować bardziej negatywnie na stres i odnosić mniej korzyści z interakcji społecznych.
Ćwiczenia fizyczne
Pozytywny wpływ ćwiczeń na ciało jest powszechnie znany. Warto jednak podkreślić, że są one szczególnie ważne dla funkcjonowania mózgu i utrzymania jego zdrowia i plastyczności przez całe życie. Regularne ćwiczenia poprawiają funkcje wykonawcze, szybkość reakcji i pamięć roboczą, które pozwalają nam wybierać odpowiednie zachowania, powstrzymywać te niewłaściwe i utrzymać skupienie pomimo rozproszeń.
Skupienie
W dzisiejszych czasach nasza uwaga bywa rozproszona przez nadmiar bodźców, co może wpływać na naszą zdolność koncentracji. Badania dowodzą, że brak stymulacji (nuda) i nadmierna stymulacja (stres) prowadzą do upośledzenia funkcji wykonawczych, rozproszenia uwagi i braku skupienia. Ważne jest, aby ćwiczyć swoją samokontrolę, próbując utrzymać uwagę na wykonywanej czynności, a także rozważając inne wybory niż te automatyczne.
Praktyka czyni mistrza
Zadbanie o wszystkie 7 składników diety dla zdrowia psychicznego może stanowić nie lada wyzwanie, szczególnie przy pierwszych próbach. Aby ułatwić sobie to zadanie, warto uświadomić sobie, że wszystkie aspekty są ze sobą w jakiś sposób połączone. Na przykład zabawa jest rodzajem czasu skupienia, który pozwala nam całkowicie odwrócić uwagę od pracy i ponownie połączyć się z odświeżonym umysłem. Z kolei skupienie jest zależne od czasu i jakości naszego snu – bez wystarczającego odpoczynku i przerw utrzymanie koncentracji może stanowić trudność.
Nasuwa się zatem pytanie: jak często podejmować aktywności stanowiące składniki diety dla zdrowia psychicznego? Odpowiedź nie jest jednoznaczna. Idealnie byłoby uwzględnić wszystkie 7 czynności każdego dnia, ale czas przydzielony każdej z aktywności, może się różnić w zależności od dnia i osoby. Ważne jednak, żeby nie przesadzić, aby nie zrobić sobie krzywdy – szczególnie wykonując ćwiczenia. Zarówno nieustanna aktywność fizyczna bez odpoczynku, jak i ogólny brak ruchu mogą zagrażać zdrowiu.
Uwzględnienie wszystkich składników diety dla zdrowia psychicznego kształtuje harmonijny balans, kluczowy dla dobrego samopoczucia i poczucia spełnienia, co przyczynia się do zapobiegania i łagodzenia objawów wypalenia zawodowego.
Przeczytaj również:
Co to jest wypalenie zawodowe?
Praca emocjonalna w relacjach
Bibliografia
Dr Dan Siegel “Healthy Mind Platter”
Artykuł ilustruje fragment obrazu Giuseppe Arcimboldo „Portret Rudolfa II”. Portret składa się z różnych gatunków zbóż, warzyw i owoców – wszystkiego, co karmiące i składające się na dobrze zbilansowaną dietę. Tak samo możesz zbilansować dietę dla zdrowia psychicznego, korzystając ze wskazówek w tym artykule.
