Czym jest praca emocjonalna?
Praca emocjonalna opiera się na podejmowaniu czynności mających na celu poprawę dobrostanu emocjonalnego innych osób i zapewnianiem im wsparcia. Do takich działań zalicza się m.in. uważne słuchanie, czy udzielanie rad.
Co ważne, praca emocjonalna jest nieodpłatna. Mimo że jest fundamentem wielu relacji, funkcjonuje ona najczęściej jako niepisana umowa w systemie rodzinnym i związkach.
Nierówny podział pracy emocjonalnej
Ze względu na nieostre granice dotyczące tego, gdzie rozpoczyna się i gdzie kończy się praca emocjonalna, może ona uwypuklić nierówność w relacjach między partnerami. Owa nierówność najczęściej dotyczy kulturowych stereotypów dotyczących płci. Dzieje się tak np. w sytuacji gdy kobiety uważają, że opiekowanie się potrzebami bliskich jest pracą, podczas gdy mężczyźni uważają pracę z emocjami za naturalną, przynależną do kobiety część związku romantycznego.
Niedocenianie pracy emocjonalnej tworzy w związku hierarchię, w której spycha się zaspokajanie potrzeb bliskich na dalszy plan i traktuje jako mało istotne. Prowadzi to do braku satysfakcji w związku i często również rozpadu relacji romantycznych, gdy kobiety poświęcają czas, aby nawiązać bliskość ze swoimi partnerami, a ci tego nie odwzajemniają.
Obciążenie emocjonalne w relacji
Niekiedy jedna z osób w relacji może mieć wrażenie, że jest bardziej zaangażowana w związek, co sprawia, że czuje się sfrustrowana. Przedłużające się poczucie odpowiedzialności za emocje najbliższych może prowadzić do nadmiernego obciążenia. Branie na siebie takiego ciężaru obniża satysfakcję z relacji, co może objawiać się poczuciem osamotnienia, objawami psychosomatycznymi (np. lękiem, depresją, problemami żołądkowymi, zaburzeniami snu), stresem oraz obniżonym nastrojem.
Obciążenie może być również rozumiane jako wyczerpanie zasobów relacji w wyniku chronicznego stresu oraz powtarzającego się zużywania się zasobów emocjonalnych i psychologicznych. Kiedy w relacji pojawia się obciążenie, partnerzy zwykle inwestują w związek mniej czasu i emocji. W ten sposób powoli oddalają się od siebie emocjonalnie.
Praca emocjonalna a satysfakcja w relacji
Mimo negatywnych aspektów praca emocjonalna może również pozwolić na większą równość w relacjach między partnerami, w tym na pozytywne odczucia w związku, gdy obydwoje partnerów udziela sobie nawzajem wsparcia w zależności od potrzeb.
W badaniach przytoczonych przez Curran i innych badaczy wykazano, że zapewnienie przez mężczyzn wsparcia w heteroseksualnych związkach poprawiło satysfakcję zarówno ich własne, jak i ich partnerek. Ponadto w badaniu dotyczącym par zgłaszających się na terapię zarówno mężczyźni, jak i kobiety zgłaszali wysoką satysfakcję z relacji, gdy praca emocjonalna była rozdzielona równomiernie w taki sposób, aby żaden z partnerów nie czuł się obciążony.
Praca emocjonalna a rezyliencja
Dbanie o poczucie wsparcia w relacjach romantycznych i rodzinnych przyczynia się do wzmacniania zbiorowej odporności psychicznej, czyli rezyliencji. Rezyliencję można rozumieć jako umiejętność adaptacji do nowych warunków i powrotu do równowagi po trudnej sytuacji. Uważa się, że możliwość zwrócenia się do najbliższych podczas kryzysów jest czynnikiem, który wspiera rozwój rezyliencji. Z kolei jeśli relacje, które kiedyś napędzały nas do działania, pozostają niezaopiekowane, mamy prawo odczuwać nimi zmęczenie. Taki stan rzeczy utrudnia odbudowanie związków i ponowne wykształcenie w nich systemu wsparcia.
Aby nieustannie doświadczać poczucia wsparcia, partnerzy w związkach i członkowie rodziny powinni monitorować relacje, zbierać informacje zwrotne na ich temat i dostosowywać swoje relacje do zmieniających się potrzeb.
W jaki sposób pracować nad równym podziałem pracy emocjonalnej?
Docenianie
Teoria rezyliencji i obciążenia w relacji zakłada, że osoby, które na bieżąco dokonują walidacji (czyli dostrzegają i uznają za ważne) potrzeb swoich partnerów i członków rodziny, gromadzą pozytywne rezerwy emocjonalne, które pomagają im dbać o relacje. Takie rezerwy sprawiają, że potrafimy ocenić trudne sytuacje w relacji z szerszej perspektywy i wykorzystywać wzorce komunikacji, które podnoszą na duchu partnera.
Pary lub członkowie rodziny, w której brakuje pozytywnej informacji zwrotnej w sytuacjach stresu, mogą angażować się w bardziej opresyjne oceny i zachowania konfliktowe. Takie podejście może uszczuplić zasoby poznawcze, emocjonalne i relacyjne danej osoby oraz zaostrzą stres.
Warto pamiętać, że docenianie to nie działania jednorazowe – to przede wszystkim codzienność relacji. Sposób, w jaki ludzie na co dzień inwestują w swoje relacje, sprawia, że ukochana osoba czuje się doceniona, szanowana, i bezpieczna. Wachlarz takich działań jest nieskończony: za docenienie partnera można uznać zarówno słowa „kocham cię”, jak i przygotowanie porannej kawy.
Budowanie poczucia wspólnoty
Poczucie wspólnoty oznacza umiejętność myślenia o swoim związku jako o spójnej jednostce podczas radzenia sobie ze stresem i podchodzenia do życia. Posiadanie orientacji wspólnotowej powinno sprawiać, że osoby w relacji społecznej czują się „w tym razem”, i tworzą „zespół” w odniesieniu do stresorów życiowych. Kiedy nieunikniony stres się pojawi, osoby o silniejszej orientacji wspólnotowej zgromadzą zasoby, które umożliwią im lepszą komunikację i bardziej życzliwe postrzeganie siebie nawzajem, gdy są zestresowane.
Komunikacja oparta na partnerstwie
Komunikacja oparta na partnerstwie zakłada traktowanie rozmówcy jako równego sobie, uwzględniając jego emocje. W sytuacjach stresowych kluczowa jest samokontrola oparta na regulacji własnych emocji i impulsów (np. powstrzymanie się od mówienia rzeczy, których możesz później żałować). Kiedy ludzie zainwestują w swoje relacje, mogą polegać na wsparciu społecznym i uznaniu (tj. pozytywnej energii) drugiej osoby, aby zachować samokontrolę, co pomaga radzić sobie ze stresem. Istnieje również mniejsza potrzeba samokontroli, ponieważ ego nie jest zagrożone tak bardzo, jak w przypadku braku zasobów emocjonalnych.
Jeśli chcesz rozwinąć swoje zdolności komunikacyjne i poćwiczyć porozumiewanie się oparte na dostrzeganiu emocji swojego rozmówcy, pomocna może okazać się książka „Porozumienie bez przemocy. O języku życia” autorstwa Marshalla B. Rosenberga.
Przeczytaj również:
Zrozumieć parentyfikację
Jak się nauczyć regulować emocje?
Kontraktowanie, czyli jak się dobrze umówić
Bibliografia
T. D. Afifi, A. F. Merrill, S. Davis, “The theory of resilience and relational load”
M. A. Curran, B. T. McDaniel, A. M. Pollitt, C. J. Totenhagen, “Gender, emotion work, and relationship quality: A daily diary study”
Artykuł ilustruje fragment obrazu autorstwa Anthonego van Dycka „Dobroczynność”. Kobieta na obrazie wydaje się być znużona rolą osoby dostępnej emocjonalnie i fizycznie dla otaczających jej dzieci.
